kontakt: dr Magdalena Kunert-Bajraszewska, Centrum Astronomii, UMK, tel.(056)6113040 |
|||
Obserwacje radiowe w technice e-vlbi |
|||
W dniach 3 i 5 kwietnia 2009 roku
przeprowadzone zostały obserwacje radioastronomiczne w technice e-vlbi w
ramach obchodów Międzynarodowego Roku Astronomii. Był to już drugi z kolei
pokaz możliwości obserwacyjnych współczesnej radioastronomii. Radioteleskopy
z 8 krajów europejskich, oraz z USA, Australii, Chin i Chile
przeprowadziły wspólne obserwacje odległych źródeł radiowych na dwóch
częstotliwościach: 5 i 8 GHz.
Toruński 32-metrowy radioteleskop
jako jedyna placówka astronomiczna w Europie Wschodniej
uczestniczyła
w tym prestiżowym projekcie. Oprócz Polski, na kontynencie europejskim,
obserwacje przeprowadziły: Niemcy, Wlk. Brytania, Włochy, Finlandia,
Szwecja, Holandia i Hiszpania. Obiektem obserwacji była galaktyka aktywna
3C120 odległa od Ziemi o 500 mln lat świetlnych oraz odległe o miliardy lat
świetlnych kwazary: 0727-115 i 0234+285.
|
Obserwacje zostały wykonane w tzw. czasie
rzeczywistym w technice e-VLBI. Polegają one na tym, że teleskopy
znajdujące się w różnych krajach i na różnych kontynentach obserwują
w tym samym czasie ten sam obiekt tworząc w ten sposób jedna ogromną
wirtualną antenę do odbioru fal radiowych. Obserwowany obiekt jest
widziany poprzez pojedynczy radioteleskop jako punkt, ale połączone
obserwacje wielu radioteleskopów mają tak dużą rozdzielczość, że
pozwalają dostrzec subtelną strukturę badanego źródła radiowego. Dane z
poszczególnych teleskopów przesyłane są do centralnego procesora poprzez
superszybkie łącza światłowodowe. Centralny procesor jest specjalnie
wybudowanym do tego celu superkomputerem, który dekoduje, dopasowuje i
koreluje sygnały każdej pary radioteleskopów biorących udział w
obserwacjach, a następnie tworzy na bieżąco obrazy źródeł radiowych z
rozdzielczością 100 razy lepszą niż można otrzymać z najlepszych
teleskopów optycznych włączając w to Kosmiczny Teleskop Hubbla.
Centralny procesor znajduje się w instytucie
JIVE (Joint Institute for VLBI in Europe) w Holandii
(strona edukacyjna projektu w j.angielskim:
www.expres-eu.org/iya2009). Całe przedsięwzięcie koordynowane
było przez Europejską sieć VLBI (EVN,
www.evlbi.org) oraz program Expres
(www.expres-eu.org).
|
Kwietniowy pokaz był częścią światowego wydarzenia nazwanego
"100 godzin astronomii"(2-5 kwietnia). Jednym z głównych celów tego przedsięwzięcia
było nakłonienie jak największej ilości osób do obserwacji nieba przez
różne teleskopy, tak jak to zrobił po raz pierwszy Galileusz 400 lat temu.
Zasada działania oraz możliwości techniki e-vlbi zostały przedstawione
3 kwietnia o godz. 17:20 podczas audycji internetowej "W 80 teleskopów dookoła świata"
(www.100hoursofastronomy.org).
W trakcie tej audycji, prowadzonej na żywo przez 24 godziny, odwiedzonych
zostało
80 różnych obserwatoriów astronomicznych na naszej planecie. Widzowie
zobaczyli migawki
z życia obserwatoriów, a astronomowie opowiedzieli o swojej pracy: obserwacji odległych
galaktyk, poszukiwaniu pozasłonecznych układów planetarnych, obserwacji gwiazd.
|
Teleskopy uczestniczące w obserwacjach - podgląd z kamer internetowych: |