kontakt: dr Magdalena Kunert-Bajraszewska, Centrum Astronomii, UMK, tel.(056)6113040


Obserwacje radiowe w technice e-vlbi
3 i 5 kwietnia 2009

W dniach 3 i 5 kwietnia 2009 roku przeprowadzone zostały obserwacje radioastronomiczne w technice e-vlbi w ramach obchodów Międzynarodowego Roku Astronomii. Był to już drugi z kolei pokaz możliwości obserwacyjnych współczesnej radioastronomii. Radioteleskopy z 8 krajów europejskich, oraz z USA, Australii, Chin i Chile przeprowadziły wspólne obserwacje odległych źródeł radiowych na dwóch częstotliwościach: 5 i 8 GHz. Toruński 32-metrowy radioteleskop jako jedyna placówka astronomiczna w Europie Wschodniej uczestniczyła w tym prestiżowym projekcie. Oprócz Polski, na kontynencie europejskim, obserwacje przeprowadziły: Niemcy, Wlk. Brytania, Włochy, Finlandia, Szwecja, Holandia i Hiszpania. Obiektem obserwacji była galaktyka aktywna 3C120 odległa od Ziemi o 500 mln lat świetlnych oraz odległe o miliardy lat świetlnych kwazary: 0727-115 i 0234+285.

Obserwacje zostały wykonane w tzw. czasie rzeczywistym w technice e-VLBI. Polegają one na tym, że teleskopy znajdujące się w różnych krajach i na różnych kontynentach obserwują w tym samym czasie ten sam obiekt tworząc w ten sposób jedna ogromną wirtualną antenę do odbioru fal radiowych. Obserwowany obiekt jest widziany poprzez pojedynczy radioteleskop jako punkt, ale połączone obserwacje wielu radioteleskopów mają tak dużą rozdzielczość, że pozwalają dostrzec subtelną strukturę badanego źródła radiowego. Dane z poszczególnych teleskopów przesyłane są do centralnego procesora poprzez superszybkie łącza światłowodowe. Centralny procesor jest specjalnie wybudowanym do tego celu superkomputerem, który dekoduje, dopasowuje i koreluje sygnały każdej pary radioteleskopów biorących udział w obserwacjach, a następnie tworzy na bieżąco obrazy źródeł radiowych z rozdzielczością 100 razy lepszą niż można otrzymać z najlepszych teleskopów optycznych włączając w to Kosmiczny Teleskop Hubbla. Centralny procesor znajduje się w instytucie JIVE (Joint Institute for VLBI in Europe) w Holandii (strona edukacyjna projektu w j.angielskim: www.expres-eu.org/iya2009). Całe przedsięwzięcie koordynowane było przez Europejską sieć VLBI (EVN, www.evlbi.org) oraz program Expres (www.expres-eu.org).

Kwietniowy pokaz był częścią światowego wydarzenia nazwanego "100 godzin astronomii"(2-5 kwietnia). Jednym z głównych celów tego przedsięwzięcia było nakłonienie jak największej ilości osób do obserwacji nieba przez różne teleskopy, tak jak to zrobił po raz pierwszy Galileusz 400 lat temu. Zasada działania oraz możliwości techniki e-vlbi zostały przedstawione 3 kwietnia o godz. 17:20 podczas audycji internetowej "W 80 teleskopów dookoła świata" (www.100hoursofastronomy.org). W trakcie tej audycji, prowadzonej na żywo przez 24 godziny, odwiedzonych zostało 80 różnych obserwatoriów astronomicznych na naszej planecie. Widzowie zobaczyli migawki z życia obserwatoriów, a astronomowie opowiedzieli o swojej pracy: obserwacji odległych galaktyk, poszukiwaniu pozasłonecznych układów planetarnych, obserwacji gwiazd.

    Teleskopy uczestniczące w obserwacjach - podgląd z kamer internetowych:

  • Arecibo (PR/USA)
  • Cambridge (UK)
  • Effelsberg (Germany)
  • Hobart (Australia)
  • Jodrell Bank (UK)
  • Medicina (Italy)
  • Metsähovi (Finland)
  • Mopra (Australia)
  • Onsala (Sweden)
  • Sheshan (China)
  • TIGO (Chile)
  • Torun (Poland)-kamera_1, kamera_2
  • Westerbork (Netherlands)
  • Yebes (Spain)