kontakt: dr Magdalena Kunert-Bajraszewska, Centrum Astronomii, UMK, tel.(056)6113040 |
|||
Obserwacje radiowe w technice e-vlbi |
|||
W dniach 15-16 stycznia 2009 roku miało miejsce niezwykłe astronomiczne wydarzenie.
Był to pokaz możliwości obserwacyjnych współczesnej radioastronomii. Radioteleskopy oraz sieci
radioteleskopów z 7 krajów europejskich, oraz z USA, Australii, Japonii, Chin i Chile
przeprowadziły wspólne
obserwacje odległych źródeł radiowych na dwóch częstotliwościach: 5 i 8 GHz. Jedynym wschodnioeuropejskim
uczestnikiem tego wydarzenia był polski 32-metrowy radioteleskop znajdujący się w
Piwnicach k/Torunia, własność Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
. Oprócz Polski, na kontynencie europejskim, obserwacje
przeprowadziły:
Niemcy, Wlk. Brytania, Włochy, Finlandia, Szwecja i Holandia.
|
Obiektem obserwacji były odległe o kilka mld lat
świetlnych kwazary 0204+1514 (cel obserwacji) i 0234+285 (tzw. źródło
kalibracyjne). Kwazary to szczególny rodzaj galaktyki aktywnej. Są to
obiekty, których jądra znacznie przewyższają swoją jasnością resztę
galaktyki, emitując duże ilości energii w wielu zakresach widma
elektromagnetycznego. Każda galaktyka zawiera w swoim centrum supermasywną
czarną dziurę wraz z dyskiem akrecyjnym, która jest odpowiedzialna za tak
silną emisję promieniowania elektromagnetycznego. Energia grawitacyjna
zamieniana jest na energię kinetyczną oraz promieniowanie generowane podczas
akrecji materii z dysku otaczającego centralną czarną dziurę.
Obserwacje zostały wykonane w tzw. czasie rzeczywistym w technice e-VLBI. Polegają one na tym, że teleskopy znajdujące się w różnych krajach i na różnych kontynentach obserwują w tym samym czasie ten sam obiekt tworząc w ten sposób jedna ogromną wirtualną antenę do odbioru fal radiowych. Obserwowany obiekt jest widziany poprzez pojedynczy radioteleskop jako punkt, ale połączone obserwacje wielu radioteleskopów mają tak dużą rozdzielczość, że pozwalają dostrzec subtelną strukturę badanego źródła radiowego. Dane z poszczególnych teleskopów przesyłane są do centralnego procesora poprzez superszybkie łącza światłowodowe. Centralny procesor jest specjalnie wybudowanym do tego celu superkomputerem, który dekoduje, dopasowuje i koreluje sygnały każdej pary radioteleskopów biorących udział w obserwacjach, a następnie tworzy na bieżąco obrazy źródeł radiowych z rozdzielczością 100 razy lepszą niż można otrzymać z najlepszych teleskopów optycznych. Centralny procesor znajduje się w instytucie JIVE (Joint Institute for VLBI in Europe) w Holandii (strona edukacyjna projektu w j.angielskim: www.expres-eu.org/iya2009). Całe przedsięwzięcie koordynowane przez Europejską sieć VLBI (EVN, www.evlbi.org) oraz program Expres (www.expres-eu.org), było częścią Ceremonii Otwarcia Międzynarodowego Roku Astronomii (www.astronomy2009.fr/opening) w Paryżu. |
Teleskopy uczestniczące w obserwacjach - podgląd z kamer internetowych: |
Sieci internetowe używane do przesłania obserwowanego sygnału: |