Rozdział IX
Obserwacje VLBI — A. Kus, R. Feiler

(Ostatnia aktualizacja: 1998.06.11)

1 Wprowadzenie - K. Borkowski

Interferometria na bardzo długich bazach, VLBI (Very Long Baseline Interferometry ), to technika polegająca na niezależnym zapisie obserwacji w różnych, dowolnie odległych stacjach, a następnie odtworzeniu zapisów i korelowaniu obserwacji w jednym miejscu na tzw. korelatorze VLBI. Zapisu dokonuje się na taśmach magnetycznych w postaci jedno- lub dwubitowych próbek, co oznacza utratę informacji o amplitudzie sygnału. Tę informację odzyskuje się poprzez kalibracje.

Obecnie na świecie dostępnych jest ok. 90 stacji VLBI (patrz tabela). Są one zorganizowane w sieci. Stacja toruńska należy do Europejskiej Sieci VLBI (EVN czyli European VLBI Network ) i ma w niej status członka stowarzyszonego. Nasza stacja znana jest jako ,,Torun". W planach obserwacyjnych i wynikach oznaczana bywa różnymi symbolami: jednoliterowym z i dwuliterowym Tr (do niedawna był to symbol To, który jednak niektórym obserwatorom kojarzył się z byłą stacją w Toulouse). Podstawowe aktualne dane o naszej stacji zawiera poniższe zestawienie stanowiące fragment plików wejściowych znanego programu C. Walkera nazywanego SCHED.

 
!     Primary Stations Catalog. 
   / 
  STATION=TORUN     STCODE=Tr  CONTROL=SNAP 
    MOUNT=ALTAZ AX1LIM=-80,440 AX2LIM=3,93 AX1RATE=22 AX2RATE=12.5 
    ELEV=      127.00  LONG=-018:33:50.05    LAT= 53:05:43.80 
    TSETTLE= 2  DAR=VLBA  RECORDER=VLBA  NDRIVES=1  NHEADS=1 NBBC=8 
!   Use tsettle=15 if the goofy 40s one is retracted. 
    HOR_AZ = 0,360  HOR_EL = 2,2  !  Horizon not blocked to this limit 
  
  
!  FREQUENCY CATALOG for SCHED. 
/ 
Name = tr18cm  Station = TORUN   priority = 3 
  rf1 = 1400, 1400    ifname = C,    A 
  rf2 = 1800, 1800    fe  = '18cm', '18cm' 
  pol =  RCP,  LCP    lo1 = 2300,  2300 
/ 
Name = tr6cm  Station = TORUN   priority = 3 
  rf1 =  4950, 4950     ifname = C,     A 
  rf2 =  5350, 5350     fe     = '6cm', '6cm' 
  pol =   RCP,  LCP     lo1    = 4200.0, 4200.0 
/

Tego typu tabele znajdują się też pod adresami WWW:
http://www.aoc.nrao.edu/~cwalker/sched/stations oraz
http://www.aoc.nrao.edu/~cwalker/sched/frequencies

Dwuliterowe kody stacji

Aq	Algonquin, Canada	GEO	Mk	Mauna Kea, USA	VLBA
Ar	Arecibo, USA	VLBA+	Mm	Mauna Kea, USA	JCMT
As	Alice Springs, Australia	Sheve	Mo	Mojave, USA	GEO
At	AT, Australia	Phased array	Mp	Mopra, Australia	AT 22m,SHEVE,LBA,APT
Ba	Bangalore, India	mm	Mr	Matera, Italy	GEO
Bl	Bear Lakes, Russia		Ms	Mauna Kea, USA	CSO
Br	Brewster, USA	VLBA	Na	Nancay, France	EVN+
Cd	Ceduna, Australia	UofTasmania	Nb	Nobeyama, Japan	mm
Ce	Cebreros, Spain	GEO	Ng	Narayan Gaon, India	GMRT
Ch	Chilbolton, UK		Nl	North Liberty, USA	VLBA
Cm	Cambridge, UK	MERLIN	Nt	Noto, Italy	EVN, VLBA+, GEO
Cu	Culgoora, Australia	AT	Ny	Ny-Alesund, Norway	GEO (25 m)
Da	Darnhall, UK	MERLIN	Oc	Owens Valley, USA	CIT
De	Defford, UK	MERLIN	Oh	O'Higgins, Chile	GEO
Dw	Dwingeloo, Netherlands		On	Onsala, Sweden	EVN
Eb	Effelsberg, FRG	EVN, VLBA+	Oo	Ooty, India
Ev	Evpatoriya, Ukraine		Ov	Owens Valley, USA	VLBA
Fd	Fort Davis, USA	VLBA	Pa	Parkes, Australia	AT
Fo	Fortalesa, Brazil		Pb	Plateau de Bure, France
Gb	Green Bank, USA	VLBA+	Pe	Penticton, Canada	GEO
Gc	Gilcreek, USA	GEO	Pt	Pie Town, USA	VLBA
Gn	Green Bank, USA	NAVY	Pu	Puschino, Russia	EVN+
Gl	Goldstone, USA	34 m	Pv	Pico Veleta, Spain	mm
Go	Goldstone, USA	DSN 70 m	Qb	Quabbin, USA	mm
Hc	Hat Creek, USA	mm	Ri	Richmond, USA	GEO
Hn	Hancock, USA	VLBA	Ro	Robledo, Spain	DSN
Ho	Hobart, Australia	Sheve	Sc	Saint Croix, USA	VLBA
Hs	Haystack, USA	VLBA+, GEO	Sa	Santiago, Chile	GEO
Hh	Hartebeesthoek, S.Africa		Sh	Sheshan (Shanghai), China	EVN+
Hy	Hyderabad, India		Sm	Simeiz (Crimea), Ukraine	EVN+
It	Itapetinga, Brazil		Ss	Siding Spring, Australia	AT
Jb	Jodrell Bank, UK	EVN, MERLIN	Ta	Tabley, UK	MERLIN
Ka	Kashima, Japan	GEO	Ti	Tidbinbilla, Australia	DSN
Kl	Kalyazin, Russia	64 m	Tr	Torun, Poland	EVN+
Kn	Knockin, UK	MERLIN	Ud	Usuda,Japan
Kp	Kitt Peak, USA	VLBA	Ur	Urumuqi, China	EVN+
Kr	Kiruna, Sweden		Us	Ussuriisk, Russia
Kt	Kitt Peak, USA	12m	Uu	Ulan-Ude, Russia
Ku	Kauai, USA	GEO	Wa	Wardle, UK	MERLIN
Kw	Kwajalein, USA	GEO	Wf	Westford, USA	GEO
La	Los Alamos, USA	VLBA	Wh	Weilheim, FRG
Ls	La Silla, Chile	SEST	Wb	Westerbork, Netherlands	EVN (phased array)
Mc	Medicina, Italy	EVN, VLBA+, GEO	Wz	Wettzell, FRG	EVN+, GEO
Md	Maryland Point, USA		Yb	OAN-Yebes, Spain	mm, EVN, GEO
Mg	Mount Graham, USA		Y27	VLA, USA	Phased array
Mh	Metsaehovi, Finland	EVN+

Uwagi: Oznaczenie VLBA wskazuje na ScHnNlFdLaPtKpOvBrMk dla obserwacji w trybach Mk III i VLBA.

Aktualna lista kodów stacji VLBI jest dostępna na następującym URL:

http://www.nfra.nl/jive/evn/proposals/2_lett_station_codes.txt

evn-sta

Obserwacje VLBI prowadzi się zwykle według wcześniej ustalonego planu i typowo są to 4 sesje w roku. Oto przykładowy plan na rok 1998:

Sesje EVN w 1998 r.

Sesja 1	11 luty - 4 marzec	1.3 cm, 6 cm (+MERLIN), 18 cm
Sesja 2	27 maj - 10 czerwiec	6 cm (+MERLIN), 3.6 cm
Sesja 3	9 wrzesień - 30 wrzesień	* TYLKO HALCA * 6 cm, 18 cm
Sesja 4	5 listopad - 26 listopad	5 cm, 6 cm, 18 cm +3.6 cm ?

Poza tymi regularnymi sesjami obecnie i przez najbliższe kilka lat prowadzone będą liczne obserwacje w ramach kosmicznej VLBI, w związku z programem VSOP.

Program VSOP

Rozdzielczość obserwacji oraz pokrycie tzw. płaszczyzny UV (odpowiadające wypełnieniu apertury) naziemnej VLBI są ograniczone rozmiarami Ziemi i ustalonym rozmieszczeniem stacji. Idea VSOP (VLBI Space Observatory Programme) powstała w celu poszerzenia możliwości obecnych sieci. Poprzez umieszczenie stacji VLBI w przestrzeni kosmicznej, program ten efektywnie stworzy możliwości korzystania z systemu obserwacyjnego odpowiadającego radioteleskopowi o rozmiarach kilkakrotnie większych niż Ziemia. Misję VSOP prowadzi Institute of Space and Astronautical Science we współpracy z National Astronomical Observatory w Japonii.

Ważący około 800 kg satelita MUSES-B (przechrzczony po wystrzeleniu 12 lutego 1997 r. na HALCA) umieścił 8-metrową antenę paraboliczną na bardzo wydłużonej orbicie eliptycznej. Jej apogeum znajduje się na wysokości 21 400 km, a perigeum na 560 km przy nachyleniu 31° (szerokość geograficzna Kogoshima Space Center) i okresie obiegu 6,3 godzin. Taka orbita pozwala uzyskiwać bazy 3-krotnie dłuższe niż w naziemnej VLBI. Nominalny czas życia satelity wynosi 3 lata.

Pierwsze listki interferencyjne ze stacjami naziemnymi uzykano na korelatorze w Mitace w maju 1997 r., a miesiąc później także w Penticton i Socorro. Pierwsze mapy pochodzą z obserwacji na 1.6 GHz i 5 GHz (system na 22 GHz okazał się za mało czuły i prawdopodobnie wszystkie programy obserwacyjne na tę czestość zostaną wycofane).

W tematyce naukowej obsewacji z udziałem stacji HALCA widnieją: Uzyskanie wysokiej rozdzielczości map aktywnych jąder galaktyk (AGN), Monitorowanie zmian w strukturze źródeł nadświetlnych, Pomiary ruchów własnych w funkcji przesunięcia ku czerwieni w AGN-ach, Rozkład rozmiarów ,,spotów" w źródłach maserowych, oraz Kreacja wysokiej rozdzielczości map radiogwiazd.

Kluczowe programy naukowe (KSP) w misji VSOP będą stanowiły około połowy GOT (General Observing Time ) i obejmą następujące tematy:

* Blazars,

* High Brightness Temperature/Intra-Day Variability,

* Jet Motions (3C 273, 3C 279 i 3C 345),

* Key Sources (NGC 4258, Centaurus A i Virgo A),

* Maser Spots,

* Mega-Masers.

Więcej i aktualniejsze informacje można znaleźć na stronie WWW.

2 Obsługa terminala VLBI — R. Feiler

Niniejszy tekst zawiera skrót podstawowych wiadomości n.t. korzystania z terminala VLBI zainstalowanego w Katedrze Radioastronomii i sterowania nim za pomocą oprogramowania Field System.

2.1 Cechy terminala P&G

Nasz terminal jest produktem angielskiej firmy Penny&Giles. Jest bardzo zbliżony do typowego terminala VLBA¹. Różnice są niewielkie i dotyczą głownie obsługi ręcznej i składni komend języka SNAP. Dla operatora największe znaczenie ma fakt, że oprogramowanie stosowane do obsługi sesji VLBI dopiero od niedawna rozpoznaje specyficzne cechy tego typu terminala. Niemożliwe jest np. zdalne sterowanie licznikiem taśmy, nie ma diagnostyki niektórych modułów.

2.2 Przygotowanie do sesji

Terminal Penny&Giles jest uwzględniany w oprogramowaniu Field System dopiero począwszy od wersji 9.1. Obecna (luty 1998 r.), zainstalowana w Katedrze wersja to 9.3.17. Otrzymywane procedury albo są przystosowane do terminali Mark III stosowanych w Europie, albo do amerykańskich typów VLBA. Dlatego konieczne są częste poprawki.

Sprawdzenie procedur i skryptów

Oprogramowanie Field System posługuje się kilkoma rodzajami plików. Są to:

*.drg, *.skd - pliki ,,nadrzędne", służące do wygenerowania wszystkich pozostałych rodzajów plików²
*.snp, *.sna - skrypty w języku SNAP, bezpośrednio sterujące przebiegiem sesji, zawierające czasy poszczególnych operacji, komendy do sterowania anteną, bezpośrednio wywoływane przez operatora
*.prc - biblioteki procedur w języku SNAP, z których korzystają skrypty³
*.lst, *.txt - opisy, skróty, ,,rozkłady jazdy", pomocne przy prowadzeniu obserwacji
*.cov - ,,cover letter" - formularz zawierający dane n.t. obserwacji: Primary Investigator, obiekty, miejsce korelacji, obserwujące anteny, itp.
*.bar - pliki w języku Postscript z etykietami na poszczególne taśmy; zawierają one nazwę stacji, eksperymentu, oraz daty początku i końca obserwacji wraz z odpowiadającym tym informacjom kodem paskowym
*.log - tzw. logi - zapisy większości operacji wykonywanych przez Field System

Niektóre rodzaje plików mają swoje miejsce w strukturze katalogów na komputerze na którym zainstalowany jest Field System:

Skrypty w języku SNAP - /usr2/sched
Procedury - /usr2/proc
Logi - /usr2/log

Sposób wyedytowania procedury systemowej

W razie konieczności wprowadzenia zmian w określonej procedurze można to uczynić za pomocą programu pfmed. Program pfmed jest częścią Field Systemu, lecz uruchamiany jest osobno z linii komend systemu (np. komendą xterm -e pfmed). Można go także uruchomić z domyślnego menu operatora (wywoływanego za pomocą środkowego przycisku myszy). Aby zmienić procedurę nazwa, należy wykonać następujące czynności:

Upewnić się, czy edytujemy bibliotekę procedur systemowych station.prc - komenda pf,station.
Otworzyć procedurę nazwa do edycji edytorem vi - komenda ed,nazwa
Wprowadzić odpowiednie zmiany (w języku SNAP wszystkie znaki w linii po znaku cudzysłowu " są traktowane jako komentarz i są ignorowane)
Zachować zmiany komendą edytora vi - :wq (przed wykonaniem komendy należy wcisnąć klawisz Esc, aby opuścić tryb wstawiania tekstu edytora vi)
Zakończyć wykonywanie programu pfmed - komenda ex

Udostępnienie Field Systemowi procedur zawartych w danej bibliotece procedur (umieszczonej w katalogu /usr2/proc) następuje po komendzie proc=nazwa. Rozpoczęcie wykonywania skryptu (umieszczonego w katalogu /usr2/sched) wykonuje się komendą schedule=nazwa,#numer, gdzie numer oznacza numer pierwszej wykonywanej linii skryptu. Komenda ta udostępnia jednocześnie zawartość biblioteki procedur nazwa - tak, jak po poleceniu proc=nazwa.

Przed obserwacją należy przygotować sobie wydruki skryptu w języku SNAP⁴, opisu obserwacji⁵, jak również kontrolnej wersji pliku z procedurami⁶.

Ograniczenia wynikające z ilości konwerterów pasm

Terminal zainstalowany w Katedrze ma 8 konwerterów video, tzw. BBC⁷. Każdy z nich pozwala filtrować dwa bliźniacze pasma o częstości od 450 do 1050 MHz i szerokości od 2 do 16 MHz. Górne i dolne części pasma⁸ mogą mieć różne szerokości. Tak więc w sumie możliwe jest nagrywanie 16 niezależnych kanałow jednocześnie. Standardowe konfiguracje Mark III wyposażone są w 14 konwerterów, zatem nasz terminal nie może obserwować w trybach wymagających użycia ich wszystkich jednocześnie. Większość trybów wymaga jednak tylko pewnego podzbioru BBC, np. tryby B, C, E wymagają jedynie bądź parzystych, bądź nieparzystych BBC. Wystarczy wówczas przyporządkować odpowiednie numery konwerterów naszej ósemce. Możliwości takich dostarcza programowalny tryb formatera M. Pozwala on niezależnie określić dla każdego kanału scieżkę rekordera, na której będzie zapisywany sygnał i uaktywnić tylko rzeczywyście używane ścieżki⁹. Również w przypadku trybu A, niestety wymagającego użycia wszystkich 14 BBC jednocześnie, można zmniejszyć rozmiar strat odpowiednio wybierając, które z 14 pasm będziemy rejestrować¹⁰.

2.3 Rozpoczęcie pracy

2.3.1 Uruchomienie komputera sterującego i terminala

Komputerem sterującym terminalem jest Pentium HP Server¹¹. Połączony jest z rekorderem i formaterem za pomocą łącza RS-422. Odpowiedni konwerter zamienia sygnał standardu RS-232 interfejsu szeregowego na RS-422. W przyszłości możliwe będzie wykorzystanie w tym celu karty DigiBoard z 16 łączami szeregowymi.

Włączenie komputera

Na komputerze zainstalowany jest system Linux¹². Uruchamia się on jako system domyślny po kilku sekundach oczekiwania. Czasem, szczególnie po nagłym wyłączeniu zasilania, dość długotrwałe jest sprawdzanie spójności systemu plików na dyskach. Jeśli doczekamy się zachęty login : - nie ma się czym przejmować. Domyślnie automatycznie uruchamiany jest też X-server, oferując od razu graficzne środowisko pracy.

Włączenie terminala

Kolejność uruchamiania poszczególnych urządzeń przedstawia się następująco:

zasilanie terminala¹³
włącznik główny rekordera¹⁴
kontrolka POWER rekordera¹⁵
6 wyłączników zasilaczy formatera¹⁶

2.3.2 Uruchomienie Field Systemu

Przy każdym uruchomieniu Field Systemu konieczne jest wykonanie kilku stałych czynności.

Uruchomienie pakietu

Wszystkie czynności związane z obsługą Field Systemu wykonuje się jako użytkownik oper. Ma on przygotowane odpowiednie środowisko i uprawnienia do wykonywania poszczególnych programów¹⁷. W jego ścieżce¹⁸ znajdują się katalogi zawierające wszystkie części Field Systemu. Po wlogowaniu się może on w oknie Login shell uruchomić Field System komendą fs. W oknie tym będą się wyświetlać rozmaite komunikaty pakietu, natomiast do wprowadzania komend pojawi się dodatkowe okno OPRIN¹⁹.

Synchronizacja czasu formatera z czasem wzorca

Czas formatera powinien być identyczny z czasem wzorca maserowego. Pełne sekundy ustawiane są przez Field System, ułamkowe części pobierane z sygnałów 1 PPS²⁰ i synchronizowane sygnałem 5 MHz²¹. Jeśli przy starcie Field System stwierdzi, że czas formatera zbytnio różni się od czasu komputera sterującego (a tak zwykle jest w przypadku resetu formatera), wyświetla komunikat. Korekcji czasu formatera dokonuje się programem fmset. Jest on dostępny w menu operatora ²², lub w dowolnym oknie xterm jako osobna komenda. Pozwala ustawić czas formatera z dokładnością do 1 s. Jeśli różnica wskazań zegara formatera i wzorca atomowego nie jest zbyt duża, można ją skorygować klawiszami + i -, w przeciwnym razie należy najpierw wpisać przybliżoną wartość po wciśnięciu klawisza . Ostatnia cyfra sekund jest pokazana również na wyświetlaczu na obudowie formatera - powinna być identyczna z tą z wzorca.

Korekcja modelu czasu Field Systemu

Field System posługuje się trzema rodzajami czasu:

czasem komputera - pobieranym z zegara bateryjnego
czasem formatera - identycznym z UT z wzorca
czasem Field Systemu - modelem opartym na czasie komputera i korygowanym czasem formatera

Do korekcji modelu służy program setcl. Po zmianie czasu formatera programem fmset konieczne jest wykonanie w oknie OPRIN komendy sy=run setcl offset. Kontrolnie można ponownie uruchomić program fmset - czas Field Systemu powinien być identyczny z czasem formatera²³. Na taśmie zapisywany jest czas formatera; czas Field Systemu używany jest do sterowania przebiegiem skryptu²⁴.

Korekcja czasu systemowego

Korekcji zegara systemowego należy dokonywać tylko w przypadku bardzo dużych odchyłek od UT²⁵. Wykonać ją można komendą date -s HH:MM wydaną z poziomu interpretatora poleceń Unixa ²⁶. Trzeba pamiętać, że strefa czasowa komputera sterującego to GMT²⁷, a nie czas strefowy obowiązujący w Polsce.

Ustawienie temperatury źródła szumów kalibracyjnych

Pomiar temperatury systemu wykonywany jest przez procedurę tsys. Działa ona na zasadzie porównania natężeń sygnału z włączonym i wyłączonym kalibracyjnym źródłem szumu. Temperaturę systemu oblicza się ze wzoru:

T_sys =

T_cal (S_off – S_zero)

S_on – S_off

gdzie T_cal - temperatura źródła szumu, S_on, S_off - zmierzona moc sygnału z włączonym i wyłączonym źródłem szumu, S_zero - poziom zerowy sygnału, który procedura tsys ustala włączając tłumienie 20 dB na wejście częstości pośredniej²⁸. Temperaturę źródła szumu podaje się w procedurze caltemps złożonej z instrukcji caltempa=wartość i caltempb=wartość ²⁹.

Procedura tsys nie zmienia wartości temperatur caltempa i caltempb. Ustawiane są one w procedurze initi - jednorazowo, przy inicjalizacji Field Systemu. Można zmienić np. ustawienia temperatury kalibracyjnego źródła szumów dla wejścia IFA komendą caltempa=wartość ³⁰.

W celu sprawdzenia, czy zmiany zostały wprowadzone poprawnie, można w oknie oprin wywołać instrukcje caltempa i caltempb i sprawdzić temperatury źródeł szumu w oknie logu. Odpowiednie temperatury będą użyte przez procedurę tsys.

Uruchomienie komunikacji z głównym komputerem sterującym teleskopem

Sterowanie teleskopem odbywa się za pośrednictwem stacji roboczej HP 735i. Komunikacja pomiędzy tą stacją i komputerem fs odbywa się za pomocą mechanizmu RPC³¹. Rolę klienta na komputerze fs odgrywa Field System i jego komendy source³², antenna³³, onsource³⁴. Serwerem, na stacji roboczej HP, jest program ant_svc2³⁵, który korzysta z programów vxilink i rt4link. Należy uruchomić go po uruchomieniu obu tych programów i wyłączyć przed wyłączeniem któregokolwiek z nich.

Uruchomienie skryptu

Uruchomienie skryptu wykonuje się komendą schedule=nazwa,#numer, gdzie numer oznacza numer pierwszej wykonywanej linii (zwykle 1). W oknie System status monitor ³⁶ zmienia się nazwa aktualnie wykonywanego skryptu, następuje ustawienie parametrów potrzebnych konwerterów video, trybu formatera itp. Następnie komputer wykonuje procedurę newtape i czeka na zamontowanie pierwszej taśmy przez operatora.

2.3.3 Zamontowanie taśmy

W celu zamontowania taśmy trzeba wykonać ciąg następujących czynności:

wyczyścić spirytusem głowicę i metalowe rolki prowadzące i naciągające taśmę
Spisać etykietę taśmy³⁷, gdyż po zamontowaniu może się ona znaleźć po niewidocznej stronie
zdjąć samoprzylepny fragment podtrzymujący koniec taśmy³⁸
założyć taśme na górny przewijak³⁹
odwinąć około 1 m taśmy z górnej szpuli
przeprowadzić taśmę do dolnej szpuli w oznaczony na przewijaku sposób
owinąć koniec taśmy wokół dolnej szpuli
kręcić dolną szpulą w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara aby zgromadzić ładunek statyczny który przyciągnie taśmę; nawinąć kilka obrotów dolnej szpuli⁴⁰
wcisnąć przycisk resetowania licznika taśmy
włączyć hamulce napędu przyciskiem READY⁴¹
nakleić czerwoną kropkę w odpowiednim miejscu, dla oznaczenia, że dokonano zapisu na taśmie⁴²
nakleić etykietę z nazwą eksperymentu, otrzymaną razem ze skryptem⁴³

Czynności po zamontowaniu taśmy

Wznowienie wykonywania skryptu następuje po wykonaniu instrukcji label=symbol,kod, w której jako parametr należy podać etykietę taśmy⁴⁴. Skrypt wykonuje instrukcję przewinięcia taśmy o ok. 150 stóp, po czym system oczekuje na rozpoczęcie obserwacji.

2.4 W trakcie obserwacji

Przebieg wykonywania skryptu

Jeśli skrypt wykonuje się bezbłędnie, terminal nie potrzebuje żadnej dodatkowej obsługi. Można śledzić aktualnie wykonywane instrukcje za pomocą instrukcji list⁴⁵, wstrzymać wykonywanie skryptu komendą halt, lub wznowić komendą cont.

Zmiany taśmy

W zależności od ustawionego trybu pracy formatera, jedna taśma o długości około 9000 stóp wystarcza na od 4 do 12 godzin obserwacji, podzielonych na od 6 do 48 skanów⁴⁶. Po ostatnim skanie Field System wykonuje procedurę unlod, która automatycznie odmontowuje taśmę, po czym czeka na zamontowanie nowej i wznowienie wykonywania skryptu komendą label lub cont.

Kalibracja

Pomiar temperatury systemu wykonuje się zwykle na początku każdego skanu, choć może się to zmieniać w zależności od skryptu. Domyślna procedura tsys⁴⁷ mierzy temperaturę systemu dla wszystkich pasm (8 konwerterów po 2 pasma) i dla wejścia A dystrybutora częstości pośredniej (IFA). Nie zawsze wszystkie pasma są wykorzystywane, więc nie używane konwertery mogą nie mieć ustawionych parametrów - w efekcie daje to dla nich nierzeczywiste wartości temperatur systemu. Czasy oczekiwania w procedurze tsys dostosowane są do czasu uśredniania sygnału w konwerterach równego 1 sekundzie.

2.5 Gdy dzieje się niedobrze

2.5.1 Zanik napięcia

Co się stanie z komputerem sterującym

Komputer sterujący fs podłączony jest do zasilacza awaryjnego⁴⁸, który jest w stanie dostarczyć napięcia na od 3 do 6 minut, w zależności od ilości podłączonych urządzeń. Jeśli można się spodziewać, że czas zaniku nie przekroczy 5 minut, należy wyłączyć monitory stacji roboczej HP i komputera fs, co pozwoli przedłużyć do maksimum czas pracy zasilacza awaryjnego. Nagłe wyłączenie zasilania może spowodować uszkodzenie struktury logicznej systemu plików, więc należy uprzedzić je wykonując shutdown systemu.

Jak wykonać shutdown komputera sterującego

Normalnie wyłączyć komputer pracujący pod kontrolą wielodostępnego systemu operacyjnego może tylko superuser. Linux zachował jednak z czasów systemu Microsoft DOS możliwość używania kombinacji Ctrl-Alt-Del w celu restartu systemu. Sekwencja restartu komputera fs wygląda więc następująco:

wylogować się ze wszystkich sesji, wyłączyć Field System
przejść do konsoli tekstowej kombinacją klawiszy Ctrl-Alt-F1
za pomocą kombinacji Ctrl-Alt-Del wykonać shutdown systemu

Co się stanie z terminalem

Terminal (zarówno rekorder, jak i formater) pobierają zbyt dużo mocy, aby mogły być podtrzymywane awaryjnie. W przypadku zaniku napięcia należy je wyłączyć z sieci, aby w razie powrotu zasilania móc je włączyć w sposób ,,kontrolowany".

Odtworzenie stanu Field Systemu sprzed wyłączenia

Aby móc kontynuować obserwacje, należy doprowadzić ustawienia terminala do stanu, w jakim powinny się one normalnie w danej chwili znajdować. Należy określić na podstawie odpowiedniego pliku opisowego experiment summary file, w jakim położeniu powinna się aktualnie znajdować taśma i od jakiego numeru linii należy wznowić wykonywanie skryptu. Należy:

określić, które źródło powinno być aktualnie śledzone, i wykonać komendę source=... w oknie oprin lub ps ... w oknie rozkazów dla teleskopu - na stacji roboczej HP.
ustawić taśmę w odpowiednim położeniu - komendą rec=wartość.
sprawdzić, czy procedura ustawiająca parametry skanu setup procedure ustawia także parametry poszczególnych BBC
uruchomić skrypt w odpowiedniej linii⁴⁹ - komendą schedule=nazwa,#numer.

Te rady dotyczą sytuacji, gdy chcemy wznowić wykonywanie skryptu od początku następnego skanu. Autor nie podejmuje się dostatecznie ściśle opisać postępowania w przypadku chęci ratowania aktualnego skanu. Składa się na to kilka przyczyn:

Skan trwa tylko od 6 do 13 minut⁵⁰
Przy korelacji niezbędna jest zgodność położenia zapisanego na różnych taśmach sygnału - w granicach 20 - 40 stóp⁵¹
Niekiedy wykonywane są zmiany źródła i zatrzymania taśmy w trakcie skanu, np. w celu obserwacji źródła kalibracyjnego

Odtworzenie stanu terminala sprzed wyłączenia

Wskaźnik pozycji taśmy jest zasilany bateryjnie, więc zachowa swą wartość przy włączeniu zasilania. Należy jedynie włączyć przycisk READY rekordera, naciągając nieco taśmę w razie potrzeby. Trzeba pamiętać o synchronizacji i ustawieniu czasu formatera.

2.5.2 Inne sytuacje awaryjne

Zatrzymanie się terminala

Jeśli terminal nie reaguje na polecenia z komputera sterującego i/lub z konsoli rekordera, stale migają jakiekolwiek diody, należy wyłączyć terminal, a następnie postępować tak, jak w przypadku krótkiego zaniku napięcia.

Zawieszenie się komputera sterującego

W zasadzie komputer pracujący pod kontrolą Linux -a nie powinien się zawieszać. Przyczyną tragedii może być np.:

Zbyt duże obciążenie systemu - niektóre procesy Field Systemu mają sztucznie zwiększony priorytet dla przydziału czasu procesora; może to powodować nienaturalne opóźnienia w obsłudze hardware 'u i ujawniać normalnie niewykrywalne błędy ich sterowników.
Bezwzględnie nie wolno korzystać z napędu CD-ROM podczas sesji. Jak na razie nie udało się usunąć błędu w konfiguracji (?) szyny SCSI powodującej zawieszanie się komputera w wyniku konfliktu CD-ROM-a z dyskami twardymi.
Najbardziej prawdopodobna jest sytuacja, że system operacyjny będzie działał poprawnie, natomiast błędy wykaże Field System. Należy wówczas wyłączyć Field System komendą terminate, wykonać komendę kill pid lub, w razie potrzeby kill -9 pid na wszystkich pozostałych procesach Field Systemu, i wystartować go od początku, jak w przypadku zaniku zasilania.

Wydaje się, że można założyć, że ustawienia formatera i rekordera zostały zachowane i możliwe jest dokończenie aktualnego skanu ,,ręcznie", za pomocą konsoli rekordera⁵².

Usterki mechanizmu pozycjonującego głowice rekordera

Jedną z odkrytych usterek terminala P&G jest zbyt długi czas ustalania się pozycji głowicy rekordera. Niekiedy mechanizm zaczyna oscylować, co nie pozwala ustawić żądanej pozycji i jednocześnie jest powodem błędu VLBI head stack still moving - po przekroczeniu limitu czasowego zakończenia ruchu głowicy. Do przesuwania głowicy służą komendy stack⁵³ i pass⁵⁴. Obie na wyjściu podają pozycję zadaną, pozycję osiągniętą i ich różnicę. W przypadku błędu pozycja osiągnięta różni się od zadanej i wtedy należy powtórzyć odpowiednią komendę. Np. jeśli procedura ze skryptu cb2b1=17⁵⁵ zawierająca linię pass=17 nie ustawiła głowicy w żądanym położeniu⁵⁶, należy aż do skutku powtarzać komendę pass=17⁵⁷.

Zbyt krótka taśma spada ze szpuli

Inną usterką jest wadliwe działanie czujnika końca taśmy⁵⁸. Czasem skrypt wymaga przesuwu taśmy w jednym skanie o ok. 8800 stóp. Po zamontowaniu taśmy przewija się ona zwykle o ok. 120 stóp. Zatem przy końcu skanu znajdzie się w pozycji 8920 stóp. Przy powrocie o 8800 stóp powinna znaleźć się w pozycji początkowej, lecz przy włączonym czujniku końca taśmy zostanie zatrzymana (bez wiedzy Field Systemu) już w pobliżu pozycji 230 stóp⁵⁹. Jeśli teraz skrypt spróbuje przesunąć taśmę o 8800 stóp do przodu, znajdzie się ona niebezpiecznie blisko końca⁶⁰. Problem polega na tym, że prawdopodobnie uszkodzony jest czujnik końca taśmy przy górnej szpuli. Może więc dojść do całkowitego rozwinięcia taśmy z górnej szpuli. Zwykle nie ma na niej dodatkowego paska zwiększającego przyczepność taśmy, co w połączeniu z koniecznością założenia taśmy ,,na odwrót" czyni taką awarie trudną do usunięcia nawet dla dwóch osób.

Rozwiązaniem jest całkowite wyłączenie czujników końca taśmy⁶¹. Należy wówczas starannie sprawdzić w skrypcie czasy przesuwu taśmy, gdyż pozbawiamy się zabezpieczenia sprzętowego.

2.6 Zakończenie pracy

Demontaż taśmy

Odmontowanie taśmy wykonuje się automatycznie - skrypt pod koniec wywołuje procedurę unlod.

Zatrzymanie Field Systemu

Field System wyłącza się komendą terminate wydaną w oknie OPRIN. Automatycznie wyłaczone zostają wszystkie dodatkowe programy (za wyjątkiem okna BBC Setup, które należy wyłączyć ,,ręcznie").

2.7 Uwagi końcowe

Niniejszy dokument jest niezmiennie ,,under construction". Także autor ciągle poznaje tajniki opisanego sprzętu i oprogramowania, więc niektóre wskazówki mogą być niewystarczające, bądź wręcz błędne, a nawet szkodliwe. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy zwrócić się do dokumentacji terminala, Field Systemu (niektóre części są niestety dostępne tylko dla wersji 8.2) i systemu operacyjnego.

3 Lista poleceń języka SNAP

Field System używa języka SNAP (Standard Notation for Astronomy Procedures). Oto ważniejsze jego polecenia:

?command - podaje znaczenie polecenia command (jak help=)

antennapolecenie,polecenie,... - przesłanie rozkazów do anteny

bbcNN=freq,ifABCorD,bwUSB,bwLSB,aver_sec,AGCorMAN,gainUSB,gainLSB - baseband konwerter (VLBA); NN - wskaźnik BBC (01 - 14)

beamN=HPBW - zadanie szerokości wiązki dla polecenia flux; N może przyjmować wartości a - d (system VLBA)

bit\_densityi - gęstość zapisu w bitach na cal (bpi ) dla VLBA

caltempN=temperatura - zadanie temperatury systemowej; N przyjmuje wartości a - d; z danych tych korzysta tsys

checklista - lista mnemonicznych nazw modułów do testowania przez checkr

cont - kontynuuj wykonywanie skryptu (schedule ) po przerwaniu przez halt

dqaczas - analiza jakości danych w VLBA przez czas [w sekundach]

echoon/off - włączenie/wyłączenie przekazywania zewnętrznych komunikatów na terminal operatora

enablelista_grup - uaktywnienie podanych ścieżek

et - zakończ zapisywanie na taśmie

ff - przesuń taśmę w przód szybkim ruchem

fivptsyst,n_powt,n_pt,krok,integr,device - polecenie skanowania źródła

flush - reinicjacja stacku procedur operatora

fluxN=model,flux1,kąt1,kąt2,flux2,kąt3,kąt4 - ustaw parametry dla źródła

formtryb,Mbits/s,fan,barrel - sterowanie formaterem

fsversion - numer wersji Field Systemu

halt - wstrzymaj wykonywanie schedule do czasu polecenia cont

hdata - czytaj dane z pozycjonera głowicy

hdcalc[=clear] - oblicz dane kalibracyjne zapisu wąskościeżkowego

hechoon/off - echo kontroli głowicy

help=command - podaje znaczenie polecenia command (jak ?command )

ifdabattA,attB,inputA,inputB,aver_time - dystrybutor IF, kanały A & B

ifdcdattC,attD,inputC,inputD,aver_time - dystrybutor IF, kanały C & D

labelnr,check - wprowadź etykietę taśmy i jej numer kontrolny; zwykle używana po newtape (np. label=HS001234,8E45)

liststart,#wierszy - pokaż fragment pliku schedule

lochanA,chanB,chanC,chanD - zadanie całkowitych częstości LO w MHz

locate[=range,#samples,step,stack] - znajdź położenie headstack u dla największego sygnału przy czytaniu

logname - otwórz nowy plik log o nazwie name

lvdtdVw,cmdVr - pozycjonowanie głowicy napięciem do pisania i czytania

newtape - wstrzymaj wykonywanie schedule do czasu założenia nowej taśmy

onoffrepet,czas_integr,det1,det2,elev_cutoff,off_dist - pomiary on-off

onsource - podaj czy antena śledzi (tracking ), czy jest to przejazd (slewing )

opname - identyfikator operatora (do 12 znaków)

paritymaxerr,syncmax,chann,auxon/off,tracklist - sprawdzanie błędów parzystości

passNrwrite,Nrread,typeoffset - pozycjonowanie headstacku

pcal[=#cycles,pause,tryb,#blocks,printing,lista tracków,...] - uaktywnij program pcalr [zadanie parametrów]

peak[=#samples,#iter,stack,minVolt] - ustaw głowicę na maksimum sygnału (podobnie jak locate ale dokładniej, z interpolacją)

perrtrack,chan,#samples,period,tryb - pomiar błędu parzystości

procproc_name - otwórz nową bibliotekę procedur

radecoffRA,DEC - przestaw antenę na pozycję ,,offsetową" (o podaną ilość stopni)

recfunkcja - zadanie funkcji do wykonania przez rekorder (funkcją może być: reboot, load, unload, bot, eot, release, feet )

reprotrybA,trackA,trackB,trybB,equalizerA,equalizerB - ustaw parametry czytania

rw - przewiń taśmę wstecz z dużą szybkością

savev[=parm1,volts] - zapamiętaj położenia głowic

schedulename,start,#lines - rozpocznij nowy plik schedule

sff - superszybkie przewijanie do przodu

sourcename,RA,DEC,epoch - przejazd na nowe źródło o podanych współrzędnych (jeśli name jest azel, współrzędnymi są azymut i elewacja; przy sun i moon nie trzeba podawać współrzędnych)

srw - super szybkie przewijanie do tyłu

stfor/rev,speed,on/off - zacznij/zakończ zapisywanie w przód/wstecz z zadaną prędkością (3, 7, 15, 30, 60, 120 lub 240 ips)

stackdMw,cmdMr,calW,calR,woffset - polecenie do pozycjonowania głowicy w mikronach

status - wyświetl informacje o aktualnym programie obserwacji

sycommand - wyślij systemowe polecenie command

systracksst0,st1,st34,st35 - skierowanie zapisów na ścieżki systemowe (0, 1, 34 i 35 np. w celu zduplikowania zapisu)

tapeoff/low,reset - test końca taśmy i resetowanie (gdy reset = 0) licznika

tapeformpassNr,offset,passNr,offset,... - zadanie formatu zapisu na taśmie

tapeposfootage - przewiń taśmę do podanej pozycji licznika

terminate - zakończenie pracy z Field Systemem

ti - wyświetl najbliższe polecenia czekające na wykonanie

tpilista - przeczytaj wartości total power ze wskazanych integratorów

tpicallista - j.w., ale przy włączonym sygnale kalibracyjnym

tpzerolista - j.w. - wykonaj pomiary sygnału, które będą odejmowane od wszystkich innych pomiarów mocy całkowitej

track - wyświetl informacje o śledzeniu anteny (czas, kąty, błedy,...)

trackformtrack,sampler,track,sampler,... - przypisanie poszczególnych ścieżek do semplerów terminala VLBA (dla polecenia form)

trackslista - lista ścieżek rekordera udostępnianych dla odpowiednich ścieżek formatera terminala VLBA (dla polecenia form)

tsysN=lista - oblicz i wyświetl temperatury systemowe dla różnych kanałów IF; N= a, b, c albo d

upconvchanA,chanB,chanC,chanD - zadanie częstości upconverterów

wakeup - powoduje zadziałanie wewnętrznego dzwonka terminala

xdispOn/Off - po xdisp=on wyświetlane są wszystkiekomendy i odpowiedzi

xlogOn/Off - po xlog=on do pliku .log zapisywane są wszystkiekomendy i odpowiedzi

4 Standartowe procedury

Procedury stanowią ciągi poleceń SNAP. Znajdują się one w katalogu /usr2/proc w postaci biblioteki procedur station.prc (jest ona różna dla MkIII i dla VLBA). Ogólne informacje o funkcjach wielu procedur są zawarte w ich nazwach (od 2- do 12-literowych). I tak, dla procedur setup -owych nazwa zawiera człony ffBMp (np. sx2c1), częstości konwerterów video lub baseband - vcffB lub bbcffB (np. vcsx2), dystrybutora IF - ifdff (np. ifdsx), kontroli parzystości - checkBMd (np. check2c1), formatu taśmy - tapeformM (np. tapeformc), gdzie:

ff - kod częstości, np. sx

B - szerokość pasma w MHz, np. 2

M - typ i tryb formatera ( c - MkIII, v11 - VLBA 1:1 fanout)

p - numer sub-pass u ( 1, 2, 3 dla MkIII i a,b,... dla VLBA)

d - kierunek ( 1 - do przodu, 2 - wstecz)

Lista wybranych procedur

bbcagc	- ustawia BBC w tryb AGC	overnite	- zapis parametrów przez noc
bbcman	- ręczne ustawianie tłumienia	postob	- funkcje po obserwacjach
bread	- czyta ustawienia BBC	precond	- dla prepass u
caloff	- wyłączenie sygnału kalibrac.	preob	- przed zapisem danych obs.
calon	- włączenie kalibracji	prepass	- dla prepass u
caltemps	- zadanie temperatur diod	ready	- czas na zmianę taśmy
check2c1	- mierzy błędy w przód	setup	- gotowość wszystkich modułów
check2c2	- mierzy błędy wstecz	sfastf	- superszybki przesuw taśmy
fastf	- przesuń taśmę szybko w przód	sfastr	- j.w. wstecz
fastr	- j.w., wstecz (np. fastr=1m30s)	tapeformN	- określa format zapisu
initi	- po starcie Field Systemu	unlod	- zwija taśmę na szpulę
midob	- pomiary w czasie obserwacji	vlbainit	- inicjalizacja VLBA
midtp	- jw. przy zmianie kier. taśmy

5 Gospodarka taśmami magnetycznymi

Taśmy magnetyczne otrzymujemy z miejsca przyszłej korelacji, tj. Bonn (głównie na sesje EVN) lub z Socorro (głównie obserwacje w ramach programu VSOP). Na typową sesję EVN potrzeba 50-100 taśm. Normalnie zaopatrzenie naszej stacji w taśmy odbywa się bez interwencji z naszej strony i zgodnie z naszymi potrzebami. Jeśli zaistnieje potrzeba ponaglenia lub innego rodzaju interwencji, należy skontaktować się ,,managerem" przy korelatorze. Obecnie takimi osobami kontaktowymi są w Bonn Walter Alef (walef@mpifr-bonn.mpg.de) a w Socorro VLBA Tape Librarian David Medcalf (vlbatape@nrao.edu).

Po otrzymaniu przesyłki taśm należy:

• Złożyć raport o otrzymanych taśmach za pośrednictwem systemu WebTrack (patrz niżej).

• Odpowiednio wcześnie przed sesją wykonać prepass, tj. przewinięcie taśmy do końca i z powrotem.

Uwaga: Podczas zapisywania taśm należy zwracać uwagę na ich pochodzenie (Socorro czy Bonn) i używać taśm zgodnie z planowanym miejscem korelacji, gdyż ich pomieszanie powoduje duże trudności w urzędzie celnym.

Taśmy z danymi zapisane podczas sesji obserwacyjnej muszą zostać oklejone nalepkami z adresem odbiorcy i nazwą eksperymentu oraz stacji. Ich wysyłanie następuje sukcesywnie, w miarę przybywania, jednak nie w dowolne dni. Zgodnie z międzynarodowymi ustaleniami (tzw. Bologna Charter ) wysyłka taśm powinna odbywać się w zasadzie w najbliższy:

poniedziałek do Bonn, zaś we
wtorek do Socorro.

Od tej reguły są pewne wyjątki (np. taśmy z zapisami kalibracji należy wysyłać zaraz po obserwacjach), a w naszym przypadku termin wysyłki zależy także od firmy spedycyjno-transportowej. Każda wysyłka, podobnie jak otrzymanie, powinna zostać ,,skwitowana" odpowiednim raportem w WebTrack 'u.

WebTrack

WebTrack jest internetowym systemem informacji o magnetycznych taśmach VLBI. System ten utrzymuje NRAO, gdzie został opracowany. Dostępny jest przez stronę WWW, ale aby móc z niego korzystać, trzeba znać kod użytkownika (username), który dla naszej stacji brzmi:

torun

i hasło, które jest niejawne

*****

Taśmy znajdujące się w archiwum Track'a rozpoznawane są po numerach identyfikacyjnych (tzw. VSN ) i numerach kontrolnych. Każdej z nich przypisano jedno z miejsc: któryś z korelatorów, albo stacja VLBI, w której się znajduje lub do której została wysłana.

Zarejestrowanie taśm otrzymanych polega na wpisaniu do odpowiedniego pola home page Track 'a nazw i numerów kontrolnych wszystkich taśm. Taka lista może wyglądać np. tak:

HS001843 D70D NGS00394 EAEE NSFF0013 BDBA USNO0156 4E45 USNO0239 366D USNO0313 225D

i można ją przygotować wcześniej (korzystając z Track-owej listy taśm wysłanych do naszej stacji, która nie ma numerów kontrolnych i trzeba je dopisać ręcznie, albo całość wpisać ręcznie pod jakimś edytorem lub używając czytnika kodu paskowego; w tym ostatnim przypadku numery kontrolne będą jednoliterowe (!), a niekiedy może w tym miejscu wystąpić nawet odstęp), a następnie skopiować w okienko Track 'a (czytnikiem można też wpisywać nazwy wprost do okienka). Jeśli w liście wystąpią błędy, Track nie zaakceptuje jej lecz wskaże, która taśma jest błędnie wpisana i po poprawieniu można jeszcze raz wykonać Submit.

Podobnie rejestruje się taśmy wysyłane, z tym że taśmy są grupowane według eksperymentu. Lista składa się więc z grup zaczynających się wierszem z nazwą eksperymentu, którego pierwszy znak musi być #. Np.:

#EA015A

IAA00057 409B JODR0041 9F09 #EA015B JODR0178 1B58

WebTrack pozwala również na łatwe sprawdzenie, jakie taśmy znajdują się aktualnie w określonej stacji i jakie taśmy są do niej w drodze. Poszczególne stacje wybiera się wpisując odpowiedni dwuliterowy kod (Toruń ma Tr i nie trzeba go wpisywać, gdyż po wlogowaniu się do Track 'a jest on automatycznie wybierany jako domyślny). Oto przykładowe fragmenty tabel ukazujących się na ekranie po wybraniu określonych opcji.

VLBA Tape TRACKING - Tape Report Shipments to TR from All Locations 07-May-1997 07:28 UT Control Number Ship From Ship Date/Time(UT) Project Tapes Days/Hours ------------------ ----- ----- ----------------- ------------ ----- ------------ 1 APR021800SOC FEDEX SOC 02-apr-1997 18:00 BLANK 10 34/13 2 MAY010855BONN ATEGE BONN 01-may-1997 08:58 BLANK 30 5/22 3 MAY040823BONN ATEGE BONN 04-may-1997 08:28 BLANK 3 2/23 Revised Mar 27, 97 vlbatape@nrao.edu Tapes in Shipment from All Locations to TR 19-May-1997 10:49 UT ---------------------------------------------------------------------------- VSN Th Type Project From Ship Control Number Ship Date/Time(UT) Days/Hours -------- -- --------- ------------ ----- ----- ------------------ ----------------- ---------- 1 EVN00036 25 ? BLANK BONN ATEGE MAY010855BONN 01-may-1997 08:58 18/1 2 HC000012 25 3M5198 BLANK BONN ATEGE MAY010855BONN 01-may-1997 08:58 18/1 3 HS001654 25 3M5198 BLANK BONN ATEGE MAY010855BONN 01-may-1997 08:58 18/1 4 HS001696 25 ? BLANK BONN ATEGE MAY010855BONN 01-may-1997 08:58 18/1 5 HS001843 25 3M5198 BLANK SOC FEDEX APR021800SOC 02-apr-1997 18:00 46/16 6 HS001862 25 3M5198 BLANK BONN ATEGE MAY010855BONN 01-may-1997 08:58 18/1 ..................................................................................................... 40 RRL00584 25 AMPEX721 BLANK BONN ATEGE MAY010855BONN 01-may-1997 08:58 18/1 41 USN00156 25 FUJIH621 BLANK SOC FEDEX APR021800SOC 02-apr-1997 18:00 46/16 42 USN00239 25 FUJIH621 BLANK SOC FEDEX APR021800SOC 02-apr-1997 18:00 46/16 43 USN00313 25 SONYV1K BLANK SOC FEDEX APR021800SOC 02-apr-1997 18:00 46/16 ----------------------------------------------------------------------------

Przypisy:

¹ang. Very Long Baseline Array - sieć VLBI obejmująca całe USA

²za pomocą programu drudg będącego częścią Field Systemu

³tu właśnie wymagane są częste modyfikacje

⁴może okazać się to pomocne w przypadku konieczności wystartowania skryptu od pewnego określonego momentu

⁵przydatnego dla operatora teleskopu, a także pozwalającego określić położenie taśmy na początku każdej obserwacji

⁶co z pewnością ułatwi znalezienie błedów i przypadków niedostosowania do terminala P&G

⁷od ang. Base Band Convertors

⁸tzw. USB - upper side band i LSB - lower side band

⁹instrukcjami trackform i tracks

¹⁰w szczególnym przypadku, gdy chcemy wykorzystać częstości akurat z pierwszych 8 BBC, można ustawić tryb A formatera - BBC 9 - 14 będą oznaczone jako uszkodzone i ,,wymaskowane" w czasie korelacji

¹¹ o adresie internetowym fs.astro.uni.torun.pl albo 158.75.4.68

¹²dostępny za darmo klon systemu Unix na komputery 80386/486/Pentium

¹³wtyczka sieciowa z tyłu rekordera

¹⁴na dole z przodu obudowy

¹⁵na ,,klawiaturce" rekordera

¹⁶u góry stojaka formatera

¹⁷np. przywileje zmiany priorytetu procesów, konieczne dla uczynienia z Linux-a systemu czasu prawie rzeczywistego

¹⁸PATH -- zbiór katalogów przeglądanych w poszukiwaniu plików wykonywalnych

¹⁹Operator Input

²⁰1 pulse per second

²¹aktualnie z wzorca maserowego - jeśli są problemy z ustawianiem poszczególnych konwerterów, najprawdopodobniej dołączone jest zbyt słabe źródło tego sygnału

²²środkowy przycisk myszy - lub oba naraz, gdy są tylko 2

²³dane o wielkości poprawki służą do poprawiania modelu; niestety w przypadku nieregularnej, dużej zmiany czasu komputera model nie odpowiada rzeczywistości i konieczne jest dość częste uruchamianie programu setcl

²⁴więc odchylenie rzędu 0.5 s nie gra tu większej roli

²⁵np. rzędu 10 minut

²⁶shell -- np. w dowolnym oknie xterm

²⁷Greenwich Mean Time, w zasadzie równy UT

²⁸wykonuje się to komendą ifdab=20,20,*,*

²⁹podają one temperatury źródeł szumu podłączanych do wejść A i B częstości pośredniej

³⁰w przypadku błędnych wartości temperatur źródła kalibracyjnego mierzone temperatury systemu będą proporcjonalnie większe lub mniejsze od prawdziwych

³¹Remote Procedure Calling

³²używana do wydawania teleskopowi rozkazu skierowania się na dane źródło

³³np. komendy antenna=calon, antenna=caloff odpowiednio włączają i wyłączają sygnał z kalibracyjnego źródła szumów

³⁴pobiera z komputera sterującego aktualną pozycję teleskopu i ustawia odpowiednio znacznik SLEWING/TRACKING

³⁵ znajdujący się w katalogu trao2:/home/oper/bin

³⁶uruchamianym z menu operatora lub komendą xterm -e monit2 &

³⁷label - oznaczenie w postaci 8 znaków kodu i 4 znaków sumy kontrolnej, zapisane także w formie kodu paskowego, potrzebne podczas uruchamiania skryptu

³⁸i najlepiej od razu przykleić go gdzieś na obudowie rekordera...

³⁹trzeba to zrobić dokładnie, żeby uniknąć ,,bicia" szpuli

⁴⁰nie należy się zbytnio troszczyć o stan fizyczny pierwszych kilku stóp taśmy - zapis rozpoczyna się dopiero od ok. 200 stóp

⁴¹taśma musi być dobrze naciągnięta - inaczej hamulce się nie włączą... w razie potrzeby należy lekko pokręcić górną szpulą w prawo, a dolną w lewo, i powtórnie wcisnąć przycisk READY

⁴²jeśli ,,odpowiednie miejsce" znajduje się akurat na odwrotnej stronie szpuli, można z tym poczekać do momentu odmontowania taśmy...

⁴³otrzymuje się plik w formacie Postscript - trzeba go wydrukować na papierze samoprzylepnym

⁴⁴instrukcja ta wykonywana jest przy każdej zmianie taśmy, co czasem dzieje się w dużym pośpiechu; dlatego nie rozróżnia ona małych i dużych liter, a także podobnych do siebie znaków, jak np. l i I, 0 i O . Jeśli czas naprawdę goni, można zamiast instrukcji label wpisać cont, a etykietę wpisać później...

⁴⁵pokazującej kilka sąsiednich linii skryptu w otoczeniu aktualnie wykonywanej

⁴⁶czyli przewinięć taśmy od początku do końca - w dowolnym kierunku

⁴⁷z biblioteki station.prc

⁴⁸UPS - ten sam, który chroni stację roboczą HP i moduł VXI (jest umieszczony w tej samej szafce)

⁴⁹najczęściej będzie to linia z poleceniem source=...

⁵⁰w zależności od aktualnej prędkości nagrywania

⁵¹przy prędkości 135 ips (inches per second ) odpowiada to 2 - 4 sekundom zapisu, dla 270 ips odpowiednio dwukrotnie mniej

⁵²nie należy zbytnio ufać czujnikowi końca taśmy

⁵³zadaje się jej bezpośrednio pozycję głowicy w mikrometrach

⁵⁴jej parametrem jest numer skanu w skrypcie, dla którego pozycje głowicy - zależne od trybu formatera - ustalone są komendą trackform

⁵⁵procedury tego rodzaju ustawiają parametry terminala dla następnego skanu - wykonywane są na początku przerwy pomiędzy skanami, co pozwala zareagować na ewentualne błędy jeszcze przed rozpoczęciem rejestracji sygnału

⁵⁶tzn. różnica pozycji zadanej i osiągniętej jest niezerowa

⁵⁷dobrze jest za każdym razem odczekać 2 - 3 sekundy

⁵⁸od ang. low tape sensor

⁵⁹Field System zareaguje wyświetlając komunikat Tape should be moving, and it isn't!

⁶⁰taśma powinna mieć długość 9200 stóp, jednak faktycznie zdarzają się taśmy krótsze nawet od 9000 stóp

⁶¹wymaga to edycji procedur - zamiany instrukcji tape=low na tape=off

File translated from T_EX by T_TH, version 3.40 on 06 Aug 2003.

Rozdział IXObserwacje VLBI — A. Kus, R. Feiler